پهنه بندی اقلیمی کشاورزی کشت مرکبات در استان خوزستان با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

نویسندگان

1 دانشیار اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز

چکیده

هدف از این پژوهش اولویت بندی نواحی اقلیمی مستعد کشت مرکبات در خوزستان، به کمک روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) چهار سطحی (اهداف، معیارها، زیرمعیارها و گزینه ها)، با استفاده از اطلاعات اقلیمی و محیطی استان دربازه زمانی20 ساله (1981-2010) می باشد. پس از شناسایی گزینه های مرجع و تعیین رتبه آن ها، با در نظر گرفتن هم زمان کلیه معیارهای تصمیم گیری، ضریب اهمیت (وزن) معیارها و زیر معیارها توسط نرم افزار Expert Choice بر اساس روش استاندارد شده مقایسه زوجی محاسبه گردید.آنگاه بر اساس مدل (AHP) ضمن تخصیص ارزش متناظر لایه ها نقشه های حاصله در محیط GISتلفیق شدند. در نهایت، بر اساس اعمال وزن نهایی هر یک از زیر معیارهای محیطی و اقلیمی مؤثر در کشت، نقشه پهنه بندی نواحی مستعد کشت مرکبات استان تهیه گردید.نتایج نشان داد که روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبیبا به کارگیری هم زمان معیارهای کیفی و کمی و قابلیت کاربرد مطلوب در برنامه ریزی اقلیمی- محیطی، توانایی تعیین و تفکیک مناطق مستعد کشت مرکبات در خوزستان را دارد.نقشه پهنه بندی اقلیمی-کشاورزی کشت مرکبات خوزستان در 4 کلاس اهمیت (ضعیف، متوسط، خوب و عالی) طبقه بندی شد. مناطق شمالی و شرقی استان از شرایط خوب تا عالی جهت کشت مرکبات برخوردار است و مناطق محدودیت دار استان با پتانسیل ضعیف، بخش های جنوبی، مرکزی و غربی را در بر می گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Agroclimatic zoning of citrus cultivation in Khuzestan province using AHP method

نویسندگان [English]

  • R. Borna 1
  • A Alizadeh 2
1 Associate Professor of Climatology, Department of Geography, Islamic Azad University, Ahvaz Branch, Ahvaz, Iran
2 M. Sc. Student of Climatology, Islamic Azad University, Ahvaz Branch, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

The aim of this study is classification of suitable climatic regions of Khuzestan province, southwest of Iran, for Citrus cultivation using a four level Analytic Hierarchy Process (AHP) approach using climatic and environmental information of the region during a 20 years period of (1981-2010).After determination reference options and their ranking, the weighing coefficient of criteria and sub-criteria were calculated using Expert Choice software based on pairwise comparison matrices method. Then, using AHP model, the corresponding values of layers were allocated and generated maps were combined in GIS environment. According to final weight of each climatic and environmental sub-criteria affecting citrus cultivation, the suitable regions maps were obtained. The results of this study revealed that AHP method is capable of classification by incorporating qualitative and quantitative criteria. The generated agro-climatic suitability map of citrus cultivation regions of province consists of four classes, i.e. poor, medium, good and excellent. The northern and eastern regions are the most favorable areas. The less suitable regions are located in southern, western and central parts of province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Citrus
  • Climate
  • GIS
  • AHP Model
  • Khuzestan
آل کثیر، ا. 1390. مطالعه و بررسی شرایط اقلیمی مؤثر برکشت نیشکر با استفاده از تکنیک GIS در استان خوزستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
امانی، ح. 1378. اقلیم کشاورزی گندم دیم مطالعه موردی شهرستان مریوان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی (اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی)، دانشگاه شهید بهشتی.
بازگیر، س. 1378. بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم (مطالعه موردی: استان کردستان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه تهران.
ضیائیان فیروزآبادی، پ. 1389. پهنه‌بندی آگروکلیمای مرکبات در استان لرستان با استفاده از مدل همپوشانی و منطق فازی و مقایسه مدل‌ها. نشریه جغرافیایی آمایش، 3 (8): 54-21.
علیزاده، ا. 1391. ناحیه‌بندی آگروکلیمای کشت مرکبات در استان خوزستان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
فرج زاده، م.، تکلوبیغش، ع. 1380. ناحیه‌بندی آگروکلیمای استان همدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. نشریه پژوهش‌های جغرافیایی، 1 (41): 105-93
قدسی پور، ح. 1388. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP. انتشارات دانشگاه امیر کبیر، 236 صفحه.
 قلی‌زاده، م. 1378. بررسی پارامترهای اقلیمی مؤثر در کاشت زیتون استان لرستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
کمالی، غ. صدقیانی پور، ع.، صداقت کردار، ع.، عسگری، ا. 1387. بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی. نشریه آب و خاک، 22 (2): 483-467.
محمدی، ح. 1385. آب و هواشناسی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 259 صفحه.
محمدی، ح. 1386. کاربردGIS  در امکان‌سنجی کشت زیتون در استان خوزستان. نشریه پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 20 (1): 133-123
میرزا بیاتی، ر. 1383. بررسی نواحی مستعد کشت زعفران در دشت نیشابور با استفاده از GIS و RS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
Beigbabayi, B., Azadi Mobaraki, M. 2012. Using AHP Modeling and GIS to Evaluate the Suitability of Site with Climatic Potential for Cultivation of Autumn Canola in Ardabil Province. Ann. Biol. Res., 3(5): 2307-2317
Bertolini, M. 2006. Application of the AHP methodology in making a proposal for a public work contract, 17 January.
Bowen, W. M. 1990. Subjective judgments and data environment analysis in site selection. Comp. Environ. Urban Syst., 14: 133-144.
Malczewski, J. 2000. On the Use of Weighted Linear Combination Method in GIS: Common and Best Practice Approaches. Transactions in GIS, 4 (1): 5-22.
Moreno, J. 2005. A spreadsheet module for consistent consensus building in AHP- group decision making. Group Decision and Negotiation, (14): 89–108.
Saati, T. L. 1980. The Analytical Hierarchy Process. McGraw Hill, New York: 350 pages.
Saati, T. L. 2000. Fundamentals of decision making and priority theory: 2nd Ed., PA: RWS Pub , Pittsburgh.